چرا فوتبالیست‌ها بیشتر در معرض خطر آسیب دیسک کمر قرار دارند؟

فوتبال ورزشی پرفشار است که به چابکی، قدرت، پایداری و نشان دادن سریع واکنش نیاز دارد. همین ویژگی‌ها باعث می‌شود ستون فقرات بازیکنان فوتبال در معرض حرکات تکراری، ضربات ناگهانی و فشارهای شدید قرار گیرد. مشکلاتی مانند فتق دیسک کمر، پارگی دیواره دیسک (آنولوس)، اسپوندیلولیز، آرتروپاتی مفصل فاست و ناپایداری سگمنتال، از شایع‌ترین آسیب های دیسک ستون فقرات در بازیکنان فوتبال است. آشنایی با این آسیب‌ها و دلایل بروز آن‌ها، می‌تواند گام مهمی در پیشگیری و درمان دردهای کمری در ورزشکاران حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای باشد.

چرا فوتبالیست‌ها بیشتر در معرض خطر آسیب دیسک کمر قرار دارند؟

فوتبال یکی از پرفشارترین ورزش‌ها برای ستون فقرات (Spinal Column) است. حرکاتی مانند دویدن سریع، پرش، چرخش‌های ناگهانی و ضربه زدن به توپ، همگی فشار زیادی به مهره‌های کمر و دیسک بین آن‌ها وارد می‌کنند. تکرار این حرکات، به‌ویژه در تمرینات سنگین و طولانی‌مدت، می‌تواند به‌طور تدریجی، دیسک کمر را تخریب کند.

همچنین، برخوردهای فیزیکی با بازیکنان دیگر یا ورزش در زمین‌های سخت و نامناسب، احتمال آسیب دیدن مستقیم دیسک را افزایش می‌دهد. عضلات ضعیف مرکزی یا گرم نکردن مناسب پیش از بازی نیز ریسک آسیب را بیشتر می‌کند. به همین دلیل، آسیب‌های دیسک ستون فقرات یکی از شایع‌ترین مشکلات در بین فوتبالیست‌های حرفه‌ای و آماتور است که در ادامه به معرفی و بررسی بیشتر هر یک می‌پردازیم.

خم‌شدگی و کشیدگی؛ از مهم‌ترین مکانیسم‌های آسیب دیسک کمر

در علم پزشکی، «مکانیسم آسیب» به حرکاتی گفته می‌شود که به اندام نیرو وارد می‌کند و می‌تواند منجر به بروز آسیب شود. هایپرفلِکشن (Hyper‑flexion)، یعنی خم شدن بیش از حد ستون فقرات به جلو و هایپراِکسِنِشن (Hyper‑extension)، یعنی کشیدگی یا خم شدن بیش از حد به عقب نیز دو تا از رایج‌ترین مکانیسم‌های آسیب ستون فقرات در فوتبالیست‌ها هستند.

در حالت هایپرفلکشن فشار زیادی روی دیسک بین مهره‌ها وارد می‌شود که می‌تواند به تورم، بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک منجر شود. در حالت هایپراِکسنشن نیز مهره‌های کمری تحت فشارهای تکراری و کششی قرار می‌گیرند که باعث ایجاد ترک‌های کوچک یا آسیب به بخش‌های پشتی مهره‌ها می‌شود.

این عارضه‌ها معمولا با علائمی مانند درد در کمر، تشدید درد هنگام خم شدن یا کشیدگی به عقب، گرفتگی عضلانی و گاهی درد منتشر به ران یا باسن همراه هستند.

طبق مطالعات منتشرشده در سایت German National Library، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد ورزشکاران دردهای کمری را تجربه می‌کنند که بر اثر این دو مکانیسم ایجاد شده باشد. همچنین، مطالعه‌ای دیگر در وبسایت National Library of Medicine نشان داده که درد کمری در بازیکنان فوتبال، حدود ۴۲.۶٪ گزارش شده است.

فاست آرتروپاتی و ناپایداری سگمنتال؛ از رایج‌ترین آسیب‌های دیسک ستون فقرات

به فرسایش یا التهاب مفاصل پشت ستون فقرات، «فاست آرتروپاتی» می‌گویند. «ناپایداری سگمنتال» نیز به‌معنای حرکت بیش‌ازحد یا غیرطبیعی بخشی بین مهره‌هاست که ممکن است به فشار یا تحریک ریشه عصبی منجر شود.

این وضعیت معمولا به علت فشارهای تکراری، خم شدن و چرخش زیاد، تنش عضلات ضعیف مرکزی یا آسیب‌های قبلی دیسک یا مفاصل ایجاد می‌شود و با علائمی همچون درد مبهم یا تیرکشنده در ناحیه کمر، تشدید درد هنگام چرخش یا خم‌کردن و احساس خستگی یا سفتی در کمر همراه است.

طبق مطالعاتی که روی بازیکنان حرفه‌ای فوتبال انجام و در سایت PubMed منتشر شده است، در حدود ۷۰ درصد از فوتبالیست‌ها فاست آرتروپاتی دیده شده است.

پارگی دیوارۀ دیسک؛ از آسیب‌های رایج ستون فقرات در فوتبالیست‌ها

پارگی در لایه‌های بیرونی دیسک کمر، به معنی جدا شدن یا ترک خوردن یک یا چند لایه از آن‌ است که به نام «آنولار فیشر» (annular fissure) نیز شناخته می‌شود. با شکل‌گیری این ترک‌ها، فشار داخلی دیسک یا فشارهای مکرر به آن باعث تحلیل دیسک شده و لایهٔ آنولوس را تضعیف کند؛ در نتیجه احتمال دارد هستهٔ دیسک بیرون بزند یا دیسک برجسته شود. به این حالت، اصطلاحا «انتشار دیسک» گفته می‌شود.

این عارضه معمولا به دلیل فشارهای تکراری، خم‌ و راست شدن شدید ستون فقرات، چرخش‌های مکرر و وجود بار زیاد روی دیسک به وجود آمده و با نشانه‌هایی مثل درد مبهم در ناحیهٔ کمری، تشدید درد با خم شدن یا بلند شدن و گاهی درد منتشر به باسن یا ران همراه است.

در مطالعه‌ای که روی بازیکنان حرفه‌ای فوتبال انجام و در سایت ResearchGate منتشر شده است، حدود ۱۸% از فوتبالیست‌ها از فیشرهای آنولار رنج می‌برند.

فتق دیسک کمر؛ از دیگر آسیب‌های ستون فقرات در ورزشکاران

فتق دیسک کمر (Lumbar Disc Herniation) به زمانی گفته می‌شود که هسته ژلاتینی داخل دیسک بین مهره‌ها از طریق ضعیف شدن دیواره یا ایجاد ترک در آن، به سمت بیرون فشار آورده و به ریشه‌های عصبی برخورد کند.

تصویر علت فتق دیسک کمر در ستون فقرات کمر – از سایت دکتر محمدرضا شاه محمدی، جراح دیسک کمر در تهران

این عارضه معمولا به دلایلی مانند فشار مکرر روی ستون فقرات، چرخش‌های زیاد، خم شدن‌های ناگهانی یا ضعف عضلات مرکزی ایجاد می‌شود و با نشانه‌هایی مثل بی‌حسی، احساس گزگز در پا، تشدید درد هنگام نشستن یا بلند شدن و درد کمری که ممکن است به باسن یا ران انتشار یابد، همراه است.

طبق داده‌های سایت PubMed Central، شیوع این عارضه در ورزشکاران، تا ۷۵٪ اعلام شده است! بنابراین انتخاب بهترین روش درمان باید با توجه به تخمین میزان و سرعت بهبودی انجام شود.

شکستگی استرسی؛ از آسیب‌های مهم ستون فقرات فوتبالیست‌ها

اسپوندیلولیز (Lumbar Spondylolysis) به معنای شکستگی استرسی یا ترک در قسمت مهره‌های کمری است که به «پارِس اینترآرتیکولاریس» شناخته می‌شود. این ترک اگر پیشرفت کند، می‌تواند به «لغزش مهره» روی مهرۀ زیرین هم منجر شود.

حرکاتی مانند خم شدن مکرر به عقب (هایپراِکسِنشن)، چرخش‌های زیاد و وجود بار شدید روی ستون فقرات، از عوامل بروز این عارضه در ورزشکاران خواهد بود.

اگر در هنگام کشش یا خم شدن به عقب با حس درد در کمر خود مواجه می‌شوید، احساس گرفتگی دارید و یا در انجام حرکات با محدودیت روبه‌رو هستید، ممکن است به اسپوندیلولیز دچار باشید. مطالعاتی که در مجلۀ پزشکی Lippincott Williams & Wilkins منتشر شده، نشان می‌دهد که حدود ۴۱.۷% از ورزشکاران جوان که درد کمری دارند، به اسپوندیلولیز مبتلا هستند؛ هر چند این آمار بر اساس سن و جنسیت ورزشکاران، متغیر خواهد بود.

روش‌های موثر برای درمان آسیب دیسک کمر در فوتبالیست‌ها

با تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمانی مناسب، بسیاری از آسیب‌های ستون فقرات قابل‌کنترل یا به‌طور کامل قابل‌درمان هستند. در این بخش، سه دسته از رایج‌ترین روش‌های درمانی، از جراحی‌های کم‌تهاجمی گرفته تا روش‌های غیرجراحی را مرور می‌کنیم و به روش‌هایی می‌پردازیم که با وجود شهرت، ممکن است برای بازیکنان فوتبال پرریسک باشد.

جراحی میکروسکوپی و عمل لیزر دیسک کمر

در مواردی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نبوده یا آسیب شدید باشد، جراحی به‌عنوان درمان نهایی مطرح می‌شود.

جراحی میکروسکوپی دیسک کمر (Lumbar Microdiscectomy) با ایجاد برش‌های کوچک و به کمک میکروسکوپ انجام می‌شود که بیشتر برای درمان فتق دیسک کمری یا فشار روی ریشه‌های عصبی کاربرد دارد.

عمل لیزر دیسک کمر (Percutaneous Laser Disc Decompression – PLDD) روشی بسیار کم‌تهاجمی است که در آن با استفاده از فیبر لیزری وارد فضای دیسک می‌شوند و با تبخیر بخشی از هسته‌ی دیسک، فشار داخل آن را کاهش می‌دهند. این روش برای درمان پارگی خفیف دیواره یا دیسک‌های ملتهب مناسب‌تر است.

خوشبختانه هر دوی این روش‌ها، دوره نقاهت کوتاه‌تری نسبت به جراحی‌های باز دارند و برای درمان آسیب‌های دیسک ستون فقرات در بازیکنان فوتبال، مناسب هستند.

دکتر شاه محمدی بهترین جراح دیسک کمر در تهران

برای درمان قطعی فتق دیسک کمر با مدرن ترین روش؛ دکتر شاه محمدی متخصص جراحی مغز و اعصاب با شماره نظام پزشکی: ۱۲۲۱۷۳ عضو انجمن جراحان ستون فقرات اروپا [ Euro Spine ] و با بیش از ۵۰۰۰ عمل موفق جراحی دیسک کمر با روش‌های درمانی کم تهاجمی مانند: جراحی میکروسکوپی دیسک کمر و عمل لیزر دیسک کمر می‌تواند شما را در درمان دائمی و ایمن فتق دیسک کمر بدون نیاز به جراحی باز یاری کند.

برای دریافت هزینه جراحی دیسک کمر در تهران با مطب دکتر شاه محمدی جراح دیسک کمر در تهران تماس بگیرید یا به سایت https://drshahmohamadi.com مراجعه کنید.

درمان‌های غیرجراحی

اگر آسیب‌های واردشده به دیسک ستون فقرات در مراحل اولیۀ خود باشند، بدون جراحی هم بهبود می‌یابند. برای مثال، استفاده از داروهای ضدالتهاب یا شل‌کنندۀ عضلانی، می‌تواند برای کنترل درد ناشی از هایپرفلکشن، فاست آرتروپاتی یا آنولار فیشر موثر باشد.

ماساژدرمانی و آب‌درمانی، به‌ویژه در اسپوندیلولیز یا آسیب‌های خفیف نیز می‌تواند با کاهش فشار روی مهره‌ها، به تسکین درد و بهبود حرکات منجر شود. همچنین اگر می‌خواهید از پیشرفت فتق دیسک کمر جلوگیری کنید یا در مراحل اولیۀ ناپایداری سگمنتال هستید، می‌توانید با فیزیوتراپی و کمک گرفتن از حرکات ورزشی مناسب، عضلات مرکزی بدن را تقویت کنید.

استراحت نسبی همراه با فعال‌ماندن تحت نظر متخصص هم کمک می‌کند تا بدن بدون بی‌تحرکی کامل، بهبود یابد و از تحلیل رفتن عضلات جلوگیری شود.

روش‌های پرریسک برای بازیکنان فوتبال

ممکن است برای درمان آسیب دیسک ستون فقرات با روش‌هایی مانند اوزون‌تراپی (Ozone therapy) هم آشنا شده باشید. این روش که با تزریق گاز ازن در دیسک یا فضای بین مهره‌ها انجام می‌شود، بسیار پرطرفدار است؛ اما هنوز توسط سازمان‌های معتبر پزشکی تایید نشده است.

تزریق کورتیکواستروئید یا بی‌حس‌کننده‌ها در فضای اپیدورال (Epidural steroid injection) یا مفاصل فاست (Facet joint injection) نیز ممکن است درد کمر را به صورت موقت تسکین دهد؛ اما شواهدی از درمان بلندمدت آن در میان ورزشکاران در دست نیست.

کایروپراکتیک (Chiropractic manipulation) یا مهره‌ورزی نیز روش دیگری است که به صورت دستی، مهره‌های ستون فقرات را تنظیم می‌کند؛ اما چون ممکن است فشار بیشتری بر روی مهره‌ها و دیسک وارد کند، برای ورزشکاران ریسک دارد و به‌عنوان درمان اصلی توسط متخصص مغز و اعصاب توصیه نمی‌شود.

باید بدانید که شواهد علمی کافی برای ایمنی و اثربخشی بلندمدت این روش‌ها در بازیکنان فوتبال وجود ندارد و انجام آن‌ها، ممکن است زمان بازگشت به ورزش را افزایش دهد یا خطر آسیب را بیشتر کند.

سوالات متداول:

چه مدت پس از عمل جراحی میتوان به زمین فوتبال برگشت؟

مطالعات سایت PubMed Central نشان داده که ورزشکاران با گذشت ۴ تا ۶ ماه از جراحی کمر، می‌توانند به زمین بازی برگردند.

تمرینات مضر برای آسیب ستون فقرات در بازیکنان فوتبال چیست؟

تمریناتی مانند ددلیفت‌های سنگین، اسکوات عمیق با خم‌کردن زیاد کمر و خم شدن شدید به سمت جلو (مثل سیت‌آپ‌های سنگین) می‌تواند فشار روی دیسک‌های کمر را افزایش دهد.

آیا فیزیوتراپی می‌تواند جایگزین جراحی دیسک شود؟

برخی مطالعات بین‌المللی منتشرشده در سایت PubMed Central نشان داده که در بعضی موارد فیزیوتراپی و تقویت عضلات مرکزی موفق عمل کرده است.

بهترین تمرینات تقویتی برای ستون فقرات فوتبالیست‌ها چیست؟

تمریناتی مانند پلانک، بریجز و تقویت عضلات عمیق پشت و شکم، می‌تواند به مرور ستون فقرات را از حالت آسیب‌پذیری خارج کرده و آن را پایدار کنند.

آیا بستن کمربند طبی در طول بازی فوتبال تاثیر دارد؟

تاکنون، شواهدی علمی مبنی بر اینکه کمربندهای طبی بتواند از آسیب ستون فقرات در بازیکنان فوتبال جلوگیری کند یا عملکرد آنان را به حد مشخصی ارتقا دهد، وجود ندارد.