به یاد ایرج قلیچ خانی مربی سازنده فوتبال ایران

در آخرین روز سال ۹۸ , بار دیگر فوتبال به سوگ یکی از بهترین فرزندانش نشست. استاد ایرج قلیچ خانی ،کاشف و پرورش دهنده استعداد های ناب فوتبالی , فرسنگ ها دور از هیاهوی قرارداد های میلیاردی این روزها و رنجور از یک بیماری طولانی ما را ترک کرد. دلگیر بود از زمانه از بی مهری و بی توجهی که در حق او و هم قطارانش می شود؛ روحش شاد و یادش همواره گرامی باد .

ایرج قلیچ خانی کیست ؟

سال ۱۳۵۴ فوتبال ما صاحب دو مربی جوان , سازنده و البته آینده دار شد . دو نام بیاد ماندنی ” ایرج قلیچ خانی و اردشیر لارودی ” ایرج قلیچ خانی مربی تیم جوانان برق بود که آن سال بدون شکست قهرمان مسابقات فوتبال جوانان تهران شد . اغلب شاگردان او , نام آوران نسل بعدی فوتبال ما شدند که از آن میان می شود به محمد پنجعلی , رحیم میر آخوری , عباس موسیوند , فریدون محیطی و … اشاره کرد. در همان روزها تیم استاد لارودی که البرز نام داشت , با یک برد کمتر در جایگاه دوم ایستاد و این آغاز راه بود. جامعه ی فوتبال خوشنود از این جهت که پس از ظهور مربیانی سازنده همانند ابوطالب ها، رجب فرامرزی ها و …نسلی تازه از مربیان زحمتکش و سازنده پدیدار گشته است. با این اوصاف اما آنها فرصت نیافتند تا شایستگی های شان را در رده هایی فراتر از فوتبال باشگاهی نشان دهند . فدراسیون وقت برای تیم های پایه ملی و همچنین منتخب تهران از نام هایی همانند باقر سپهسالاری و عباس رضوی و سرانجام یک مربی خارجی بنام یاگودیچ استفاده کرد . آنها اما دلسرد نشدند و استوار تر از قبل به راه شان که همان خدمت به فوتبال ایران بود، ادامه دادند . اردشیر لارودی هم زمان با تیم البرز در باشگاه راه آهن و ایرج قلیچ خانی با تیمی بنام سرباز به راهشان ادامه دادند. شاید نقطه اوج هنر استاد قلیچ خانی را در رقابت های فوتبال باشگاهی تهران “جام اسپندی” بتوان جستجو کرد، مسابقاتی که همگان را بخوبی با نام او و تیم پر قدرت و سخت کوش سرباز آشنا کرد .

تیم فوتبال بسیار شایسته “سرباز” تحت هدایت ایرج قلیچ خانی ( ایستاده از چپ ) فروردین ۱۳۵۸

سرباز و استقلال جام اسپندی

در رقابتهای جام شهید مهدی اسپندی که نخستین دوره مسابقات فوتبال باشگاهی پس از انقلاب نیز بود , ایرج قلیچ خانی با تیمی کم مهره اما بسیار یکدست و پر تلاش , شگفتی ساز این دوره رقابت ها شد . آنها ابتدا در مسابقات مقدماتی برابر پاس ( قهرمان دو دوره آخر لیگ سراسری جام تخت جمشید ) در شرایطی به تساوی یک – یک دست یافتند که از نظر فوتبالی بالاتر از آنها قرار داشتند و سپس در دور دوم , شگفتی بزرگ مسابقات را که همانا حذف تیم محبوب و پر ستاره استقلال بود, رقم زدند . آن روز شاگردان استاد در یک روز بیادماندنی با سه گل آبی ها و ستاره های این تیم را در امجدیه گلباران کردند . نتیجه ای که هیچ کس تصورش را نمی کرد . کیهان ورزشی در این رابطه نوشت:

« استقلال برابر سرباز , دستها را به علامت تسلیم بالا برده بود».

بردی چنین سرسام آور از یک تیم بدون سابقه در برابر یکی از پر سابقه ترین تیم های تاریخ فوتبال ایران جای تردید باقی نمی گذارد .

روز بیادماندنی مقابل پرسپولیس

اما این برد بسیار شیرین وغافلگیر کننده, پایان موفقیت های قلیچ خانی و شاگردانش نبود . آنها که به عنوان یکی از چهار تیم نخست مسابقات جام اسپندی به مرحله پایانی ( نیمه نهایی ) صعود کرده بودند. چند روز بعد یک روز بیادماندنی دیگر را تجربه کردند . حریف آن روز پرسپولیس بود که با تمام سرمایه های خود از جوان تا با تجربه آمده بود آنها را گلباران کند! این مسابقه در نخستین روزهای مرداد ماه سال ۵۸ برگزار شد و بسیار پر حرف و حدیث از کار در آمد چرا که قضاوت محمد صالحی موجب شد تا عملکردش مورد انتقاد اغلب کارشناسان قرار گیرد . این رویداد از همان ابتدا با یک غافلگیری آغاز شد و تیم دونده و با انگیزه سرباز توانست با یک گل از سرخپوشان پیش بیافتد و آنگونه که روال مسابقه نشان می داد کار سرخپوشان برای جبران بسیار دشوار بود .

پنالتی کذایی سرباز را کشت

اما آن گل زیبای تیم سرباز , که با ضربه سر تماشایی رضا قره خانلو بدست آمده بود با اعلام یک پنالتی مشکوک به سود پرسپولیس , پاسخ داده شد تا در پایان ۱۲۰ دقیقه , حاصل تلاش دو تیم تساوی یک – یک باشد . در ضربات پنالتی اما تجربه بالا به یاری سرخپوشان آمد تا آنها در نهایت ۵ – ۳ برنده نیمه نهایی جام اسپندی باشند و تیم شایسته سرباز از راهیابی به فینال باز ماند . اگر چه تیم ایرج قلیچ خانی از حضور در فینال باز ماند اما از فردای مسابقه , مطبوعات پیوسته به عملکرد داور انتقاد کردند . اغلب انها از واژه پنالتی کذایی و نظیر آن برای گل تساوی بخش پرسپولیس استفاده کردند . آن روزها در تیم سرباز این بازیکنان حضور داشتند :

«علی اسماعیلی , حسین کاشی نژاد , زنده یاد کاظم سید علیخانی , حمید فرد علی نیا , مجید ساعدی فر , حمید نیتی , آلبرت باغومیان , فرامرز معصومیان , عباس موسیوند , علی فارسی و …».

جام اسپندی استادیوم آزادی – مرداد ۱۳۵۸

جام اسپندی اما تمام شد و جام های دیگر آمد. باشگاه های تهران , جام حذفی , جام ۲۲ بهمن و همچنان تیم استاد عملکرد موفقی داشت و تمرینات شان نیز هر روز در ورزشگاهی انتهای خیابان پیروزی دایر بود . آنها سال بعد ( زمستان ۱۳۵۹ ) نیز روزهای موفقی داشتند و در رقابت های جام حذفی بر تیم های پاس و هما پیروز شدند تا دو نتیجه بسیار خوب برابر دو تیم سرشناس دیگر کسب کنند و این چرخه گشت و گشت و استاد همچنان تحت عنوان یک مربی زحمت کش به فوتبال ایران خدمت کرد. از شاگردان مطرح او در آن روزگار می توان به نامهای مرتضی فنونی زاده , احمد حاج علی گل و فیروز کریمی اشاره کرد. سال ها اما بدین منوال گذشت و باز آنگونه که باید به او فرصت داده نشد تا آن که در پایان دهه ۶۰ به تیم فوتبال باشگاه ژاندارمری که در شرایطی نامساعد و بحرانی قرار داشت، پیوست . با حضور قلیچ خانی اما شرایط برای ژاندارمری تغییر کرد و سرانجام در پایان فصل ۶۹ آن تیم قعرنشین تا رتبه ۱۲ از یک جدول ۱۸ تیمی بالا آمد .پس از آن با باشگاه های هما , راه آهن همکاری کرد .

لارودی: با مرگ ایرج گوشه ای بزرگ از عشق به فوتبال مرد

اردشیر لارودی , یار و همدم دیرین ایرج قلیچ خانی در باب وی چنین اشاره می کند:

«از عشق خبرى نیست! از عاشقان خبرى نیست! از ایرج قلیچ خانى، کسى یادى نکرده و نمى کند مگر مثل امروزى که بانگى برآمد و فریاد بى صدایى برخاست که معلم بى توقع فوتبال و مربى کاردان استعداد شناس و استعداد پرور، رفت! ولى قبل از این سفر ابدى که زودش بود، گوشه هاى دیگرى از عشق مرد! چشمه هاى زلالى از عشق خشک شد! نه براى ایرج که بر سر فوتبال ره گم کرده باید اشک ریخت! فوتبالى که کاشف قابلیت هاى بزرگ نیست دیگر! یعنى از روزى که ایرج ها را ندید که همه بچه هاى پا به توپ فوتبال ایران را مى دیدند! فوتبالى که با معلم هایش میانه اى ندارد! فوتبالى که با سازندگى، بیگانه شده است! فوتبالى که ایرج ها را، به فراموشخانه فرستاد تا کمبودهاى آشکارش را با خریدن نابازیکنان همگانى درجه n پر کند! ایرج قلیچ خانى، از مردان مانا و از معلم هاى عاشق فوتبال ایران بود که مظهر صداقت و پاکى رفتار، گفتار ،کردار و کل زندگى بود! چه شب هایى که تا صبح با او با بهمن فروتن با حمید شفاعى با بهتاش فریبا با امیرحسین فرخ مهر با افشین بلاشى با ساکت الهامى بر سر یک پاس و یک شوت، بحث هاى ناتمام داشتیم! خدایش بیامرزد و خدایش از سر تقصیرات آنها که این مردان را از فوتبال ایران دور مى کنند و دور کرده اند، بگذرد!».